Op zoek naar bestuurlijke toekomst?
De Necker-aanpak voor bestuurskrachtonderzoek
De druk op gemeenten is door decentralisaties fors toegenomen. De financiën zijn krap, net als de arbeidsmarkt. In toenemende mate zien we vragen ontstaan over de toekomst van gemeenten en ambtelijke samenwerkingsverbanden. Een bestuurskrachtonderzoek met een toekomstverkenning kan perspectief bieden. Necker ontwikkelde een aanpak waarbij de raad aan het stuur blijft en richting geeft aan de toekomst. Voor de gemeenten Uitgeest en Doesburg ging dat als volgt in zijn werk.
De bestuurlijke toekomst van Uitgeest
Sinds 2017 werkt de gemeente Uitgeest met drie andere gemeenten ambtelijk samen in de BUCH-organisatie. Het gevoel heerst dat deze samenwerking nooit de beoogde bestuurlijke slagkracht en ambtelijke wasdom heeft bereikt. De raad wilde vanuit kracht naar de toekomst kijken met een bestuurskrachtonderzoek naar drie toekomstscenario’s: 1) Uitgeest blijft zelfstandig en onderdeel van de BUCH, 2) Uitgeest blijft zelfstandig én krijgt een zelfstandige ambtelijke organisatie, of 3) Uitgeest fuseert met een andere gemeente. Langs onderstaande ‘meetlat’ met opgaven, brachten we de krachten en kwetsbaarheden in beeld:
In het bestuurskrachtrapport staan de gevolgen per opgave voor elk van de drie mogelijke toekomstscenario’s. Aansluitend hielp Necker de gemeenteraad om inwoners, ondernemers en maatschappelijke organisaties te informeren over de uitkomsten van het onderzoek en de bestuurlijke besluitvorming voor te bereiden. Naar verwachting neemt de raad begin 2025 een principebesluit.
Een bestuurskrachtonderzoek is spannend voor een gemeenteraad. De raad zet zijn eigen positie op het spel. Door de leiding bij de raad te laten en raadsleden het tempo te laten bepalen, ontstond een breed gedragen proces en betrokkenheid vanuit alle geledingen. Het belangrijkste inzicht voor mij is de kracht van samenwerking: door open te staan voor elkaars perspectieven kunnen we uiteindelijk de beste keuze maken voor Uitgeest.
Sebastiaan Nieuwland – Burgemeester van Uitgeest
De bestuurlijke toekomst van Doesburg
Doesburg: een eeuwenoude en prachtige Hanzestad, gelegen aan de IJssel. Maar ook een heel kleine gemeente met flinke uitdagingen: sociaal, in de ambtelijke organisatie en financieel. Juist in deze kleine gemeente werd de afgelopen jaren voelbaar hoe het is om steeds meer taken van het Rijk te krijgen. Hoe zet je dan stappen naar de toekomst, waarin ook de bestuurlijke toekomst op een goede manier onderwerp van gesprek wordt?
In opdracht van de raad onderzocht Necker de krachten en kwetsbaarheden op zeven thema’s en brachten we de bestuurskracht van de gemeente in kaart. Dat deden we op basis van meer dan 30 gesprekken, tientallen documenten en een inwonersconsultatie onder 650 Doesburgers. Voor het gesprek in de raad leverde Necker een toegankelijk rapport op met krachten en kwetsbaarheden per opgave. In een notitie schetsten we de uitdagingen van drie verschillende scenario’s naast elkaar, aangevuld met mogelijke vervolgstappen voor de raad. Daarmee heeft Doesburg direct een product in handen om haar ‘bidbook’ samen te stellen voor het gesprek met omliggende gemeenten. Naar verwachting neemt de raad van Doesburg begin 2025 een principebesluit over de bestuurlijke toekomst en de daarin beoogde partnergemeente(n).
Het is Necker gelukt om dit traject gezamenlijk te bewandelen en de raad in positie te brengen zonder dit politiek te maken. De inhoudelijke discusie over de resultaten kan met dit rapport goed worden gevoerd.
Wim Robbertsen – Voorzitter raadswerkgroep
Bestuurskracht en toekomstverkenningen: onze aanpak
-
1
Het gemeentebestuur aan het stuur van het onderzoeksproces
We richten het proces zo in dat het gemeentebestuur als opdrachtgever bij elke stap betrokken is en richting geeft aan het onderzoeksproces. -
2
Een onafhankelijk bestuurskracht-onderzoek gericht op de opgaven van de gemeenten
We brengen de krachten en kwetsbaarheden in kaart en kijken of de gemeente – voor inwoners en ondernemers – kan doen wat zij moet doen. Alleen met een scherpe, onafhankelijke blik kunt u ook de juiste keuze voor de toekomst maken. -
3
Sterke betrokkenheid van inwoners via inwonersconsultatie
Met een gerichte inwonersconsultatie betrekken we een grote groep inwoners. We gaan voorbij aan simplistische vragen die een referendum zouden worden; de keuze voor de toekomst van een gemeente blijft zo bij de gemeenteraad.
Een onderzoek naar toekomstscenario’s kan nooit vanachter een bureau tot tand komen. Het gaat namelijk over de belangen, wensen en oordelen van alle betrokkenen in het bestuur en de samenleving. Daarom is het cruciaal dat zowel bestuur als samenleving onderdeel zijn van het proces. Pas dan kan een stip op de horizon ontstaan.”
Job van Meijeren – Adviseur bij Necker
