Eerst participatie, dan pas een plan! Een nieuw centrum voor Zuidlaren

Daar prijkt het bekende blauwe bordje: Welkom in Zuidlaren! Een centrum met kenmerkende brinken, een klassiek winkellint en een karakteristieke bomenrij. Een prachtige entree het dorp in, dat in heel Nederland bekend is vanwege zeeheld Berend Botje en de Paardenmarkt. Al die historie in één winkelstraat die kampt met de uitdagingen van deze tijd: verkeersdrukte, te bouwen woningen en de behoefte aan grotere winkels.

De gemeente voelde dat het tijd werd voor een herinrichting van het centrum. Maar hoe combineer je behoud van karakter met het oplossen van eigentijdse knelpunten? Wat willen de inwoners, de ondernemers en het winkelend publiek? Al ruim 10 jaar kwam de gemeente er niet uit. Er werden wel plannen gemaakt, maar tot uitvoering kwam het nooit. In 2018 werd de ambitie uitgesproken om een laatste poging te doen voor het maken van een nieuw centrumplan. Mét als harde eis: voldoende draagvlak en brede participatie. Dit leidde tot een vernieuwende aanpak die nu al ruim 3.800 reacties van de 10.000 inwoners en ondernemers opleverde.

Van gebiedsanalyse tot centrumplan

Eerst participatie, dan pas een plan! Dat is de vaste werkwijze van onze zusteronderneming Citisens. Dat participatieproces bestaat uit drie stappen waarin het telkens een stukje concreter wordt.

Stap 1: Gebiedsanalyse

Door de bril van big data kijken we naar het gebied. Onze betrokkenheidsprofielen geven inzicht in de inwonerssamenstelling en de dynamiek tussen verschillende groepen inwoners. Daar voegen we data uit onze recente onderzoeken aan toe. Wat weten we op basis van grootschalige onderzoeken in heel Nederland over deze groepen? Welke wensen hebben ze voor hun woon- en leefomgeving? Welke voorzieningen gebruiken ze? En – niet onbelangrijk – wat weten we al over communicatie- en participatievoorkeuren?

We zaten in een situatie van jarenlang plannen maken waarover telkens discussie ontstond. Na de raadsverkiezingen van 2018 heeft het college gezegd: we gaan nu aan de Zuidlaarders vragen wat ze zelf willen. Dat was ook spannend: we zijn dit proces aangegaan zonder van tevoren te zeggen wat eruit moest komen. Er zijn vijf kaders neergelegd, en dat was het.

Wethouder Vemer

Zo ging dat in Zuidlaren

Van jonge mensen die druk zijn met hun gezin tot aan zelfstandige doorpakkers en actieve senioren: gemeente Tynaarlo bestaat uit een boeiende mix van inwoners. Uit een eerste analyse van het gebied, aangevuld met een verkennende online consultatie, bleek dat meerdere inwonergroepen niet eerder in het besluitvormingsproces waren betrokken. Met name gezinnen die de voorkeur geven aan online kanalen, vielen buiten de boot. Daarom werd besloten om bij stap 2, de inwonerbevraging, een brede combinatie van communicatiemiddelen en activiteiten in te zetten.

Stap 2: Inwoners bevragen

De gebiedsanalyse vormt de basis voor de inwonerbevraging: Doen we dit digitaal of op straat? Maken we een documentaire? Organiseren we een bijeenkomst? En zo ja, houden we deze op het gemeentehuis of in de wijk?

Belangrijk bij deze stap is het bepalen van de fase waarin het traject zit. Het ophalen van ideeën vraagt een ander type vraagstelling dan het toetsen van concrete plannen. De kaders stemmen we af met de opdrachtgever. Wat is het doel? Met wie wil je om tafel? Wat ligt er al vast en waarover kunnen inwoners nog meedenken?

We hebben méér avonden en méér betrokkenen gehad dan verwacht. Niet iedereen krijgt zijn zin. Maar iedereen heeft de kans gekregen om zijn verhaal te doen en er is serieus over nagedacht. We hebben nu een beter plan dan dat we vanuit het gemeentehuis hadden kunnen bedenken.

Wethouder Vemer

Zo ging dat in Zuidlaren

Het doel van stap 2 was om met de betrokkenen te komen tot een totaalplan voor het centrum. Daarvoor consulteerden we de gebruikers van het centrum: inwoners, ondernemers, winkelpubliek, belangenverenigingen, kantoortijgers en bezoekers. Hoe? Door een verdiepende online inwonersconsultatie, een ondernemersatelier, online participatieplatform, werkateliers en twee deskundigenpanels. Gaandeweg zijn we blijven toetsen: zitten de juiste mensen aan tafel? Vormen de gesprekspartners een goede afspiegeling van de samenleving? Wat zijn de zorgen, opvattingen en wensen van inwoners bij dit project? Wat zijn de kansen en knelpunten? En wat betekent dit voor het vervolg? Ons uitgangspunt was dat we alle opvattingen in beeld wilden krijgen en alle standpunten serieus namen. Dit zodat er geen groepen zouden zijn die zich achteraf niet gehoord zouden voelen. Deze gesprekken met inwoners leverden de ingrediënten voor de laatste stap: het opstellen van een ontwikkelrichting.

Stap 3: Uitwerking plan

In stap drie wordt de opgehaalde informatie verwerkt in een plan. Voor Zuidlaren betekende dit het opstellen van een ontwikkelrichting. Iedereen wenst een centrum waar het prettig wonen, werken, ondernemen, winkelen, ontmoeten, uitrusten en genieten is. Maar wat verstaan we daaronder? In de ontwikkelrichting worden de contouren geschetst. De stap daarna is het uitwerken van een ruimtelijk plan. Uiteraard gaat de gemeente ook dit proces weer participatief aan. Gedurende het traject konden mensen aangeven of ze betrokken wilden blijven bij dit onderwerp. Maar liefst 1.027 mensen hebben dit gedaan. Zo kunnen ze worden uitgenodigd om mee te helpen aan verdere uitvoering. Wethouder Vemer is trots op de aanpak:

Het moet uiteraard nog door de gemeenteraad, maar als dit rond komt hebben we een discussie van 10 jaar beslecht binnen een jaar.

Wethouder Vemer